بخش ۷ - اصل سیم

بدان که خدای سبحانه و تعالی می گوید، «ان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین خدای پاکان را دوست دارد» و رسول (ص) گفت، «الطهور شطر الایمان پاکی یک نیمه مسلمانی است.» و نیز می گوید، «بنی الدین علی النظافه بنای مسلمانی بر پاکی است.» پس گمان مبر که این همه فضل و بزرگی پاکی راست که در تن و جامه باشد به استعمال آب، بلکه پاکی بر چهار طبقه است:

طبقه اول پاکی سر دل است از هر چه جز حق تعالی است، چنان که حق تعالی می گوید، «قل الله ثم ذرهم» و مقصود از این آن است تا چون از غیر حق تعالی خالی باشد به حق تعالی مشغول و مستغرق شود و این تحقیق کلمه «لااله الاالله» بود و این درجه ایمان صدیقان است و پاکی از غیر حق یک نیمه ایمان است تا از غیر حق تعالی پاک نشود به ذکر حق تعالی آراسته نگردد.

طبقه دوم پاکی ظاهر دل است از اخلاق ناپسندیده چون، حسد و کبر و ریا و حرص و عداوت و رعونت و غیر آن آراسته شود به اخلاق پاک و پسندیده چون، تواضع و قناعت و توبه و صبر و خوف و رجا و محبت و غیر آن، و این درجه ایمان متقیان است و پاکی از اخلاق مذموم یک نیمه از ایمان است.

طبقه سوم پاکی جوارح است و اندام های تن از معصیتها چون، غیبت و دروغ و حرام خوردن و خیانت کردن و درنامحرم نگریستن و غیر آن تا آراسته شود به ادب و فرمانبرداری در کارها. و این درجه ایمان پارسایان است و پاک داشتن اندامها از جمله حرامها یک نیمه ایمان است.

طبقه چهارم پاک داشتن تن و جامه است از نجاستها تا جمله تن آراسته شود به رکوع و سجود و ارکان نماز و این درجه پاکی مسلمانی است که فرق میان مسلمان و کافر در معاملت به دین، نماز است و این پاکی نیز یک نیمه از ایمان است.

پس بدین وجه معلوم شود که در همه طبقه های ایمان، پاکی یک نیمه ایمان است و به حکم آن که نیمه پیشین است گفت، «بنی الدین علی النظافه بنای دین بر وی است.»

پس این طهارت تن و جامه که همگنان روی بدان آورده اند و جهد همه در آن کنند، درجه بازپسین طهارتهاست، ولکن از آن که آسان تر است و نفس را نیز در وی نصیب است که پاکیزگی خوش باشد و نفس به راحت بود اندر آن و هر کسی نیز آن را ببیند و پارسائی وی بدان بداند، بدین سبب بر مردمان آسانتر بود.

اما پاکی دل از حسد و کبر و ریا و دوستی دنیا و پاکی از معصیت و گناه، نفس را در آن هیچ نصیب نیست و چشمهای خلق بر آن نیوفتد که آن نظاره گاه حق است نه نظاره گاه خلق، بدین سبب هر کسی در آن رغبت نکند.